Theo đó, chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện được quy định trong Bộ luật Hình sự và Bộ luật Tố tụng hình sự, đã được triển khai thực hiện vào dịp 02/9/2018. Đối với chế định đặc xá được quy định riêng trong Luật Đặc xá năm 2018 và sẽ có hiệu lực pháp luật kể từ ngày 01/7/2019.
Mặc dù đều có ý nghĩa là thể hiện sự khoan hồng, nhân đạo của Đảng và Nhà nước, tuy nhiên giữa 02 chế định này có sự khác nhau về thẩm quyền, đối tượng và hậu quả pháp lý.
- Về thẩm quyền:
+ Tha tù trước thời hạn có điều kiện do Tòa án nhân dân cấp tỉnh quyết định theo đề nghị của các trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh nơi quản lý phạm nhân.
+ Đặc xá do Chủ tịch nước quyết định trên cơ sở đề nghị của Hội đồng tư vấn đặc xá do Chủ tịch nước quyết định thành lập.
- Về đối tượng:
+ Đối tượng được tha tù trước thời hạn có điều kiện là phạm nhân đang chấp hành án phạt tù tại các trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện có đủ điều kiện theo quy định tại Điều 66, Điều 106 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
+ Đối tượng được đặc xá là phạm nhân đang chấp hành án tại các trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện có đủ điều kiện theo quy định của Luật Đặc xá và Quyết định của Chủ tịch nước đối với từng đợt đặc xá. Ngoài phạm nhân đang chấp hành án thì người đang được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù cũng có thể được đặc xá trong trường hợp đặc biệt (Điều 22 Luật Đặc xá 2018).
- Về hậu quả pháp lý:
+ Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện chưa chấp hành xong bản án, chỉ thay đổi hình thức chấp hành án từ trong các cơ sở giam giữ sang quản lý tại cộng đồng dân cư trong thời gian còn lại của bản án (gọi là thời gian thử thách). Sau khi được tha tù trở về địa phương, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện phải chịu sự quản lý, giám sát, giáo dục của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền theo quy định của pháp luật (Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện, Ủy ban nhân dân cấp xã...) cho đến khi hết thời hạn chấp hành thời gian thử thách, họ sẽ được cấp giấy chứng nhận chấp hành xong án phạt tù.
+ Người được đặc xá đã chấp hành xong bản án (giống như người chấp hành xong án phạt tù) và chỉ phải chấp hành tiếp các hình phạt bổ sung theo bản án, quyết định thi hành án (nếu có).
