Trong thực tiễn giải quyết một số vụ án, vụ việc liên quan đến hành vi Cố ý gây thương tích, trong đó có sử dụng hung khí là “dao” được cơ quan giám định xác định là “dao có tính sát thương cao”, từ đó dẫn đến quan điểm cho rằng có dấu hiệu của tội Sử dụng trái phép vũ khí quân dụng. Các cơ quan tiến hành tố tụng vẫn đang có nhiều quan điểm khác nhau về việc xác định đó là “vũ khí thô sơ” hay là “vũ khí quân dụng”.
Có thể lấy ví dụ xem xét về hung khí là dao trong 02 trường hợp sau: trường hợp 1 đối tượng sử dụng dao yếm (mục đích chính là sử dụng trong sinh hoạt, sản xuất) để gây thương tích và trường hợp 2 là đối tượng sử dụng dao tự chế, dao cánh bướm (không phải dụng cụ sử dụng trong sinh hoạt, sản xuất) nhưng qua giám định đều thuộc danh mục theo quy định của Thông tư số 75/2024/TT-BCA ngày 15/11/2024 của Bộ trưởng Bộ Công an Bộ trưởng Bộ Công an quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ (Thông tư 75).
Dao yếm Dao cánh bướm tự chế
Trước hết, cần tìm hiểu các khái niệm có liên quan như “dao có tính sát thương cao”, “vũ khí thô sơ”, “vũ khí quân dụng”. Dao có tính sát thương cao là dao sắc, dao nhọn thuộc danh mục do Bộ trưởng Bộ Công an ban hành, còn đối với “vũ khí thô sơ và vũ khí quân dụng” Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ (sau đây viết tắt là Luật) không nêu ra khái niệm cụ thể mà sử dụng phương pháp liệt kê như sau:
- Vũ khí thô sơ bao gồm a) Kiếm, giáo, mác, thương, dao găm, lưỡi lê, đao, mã tấu, côn, quả đấm, quả chùy, cung, nỏ, phi tiêu thuộc danh mục do Bộ trưởng Bộ Công an ban hành; b) Dao có tính sát thương cao quy định tại khoản 6 Điều này sử dụng với mục đích để thực hiện hành vi phạm tội, gây rối, làm mất trật tự công cộng hoặc chống đối cơ quan, tổ chức thực hiện nhiệm vụ, người thi hành công vụ, trừ trường hợp quy định tại điểm d khoản 2 Điều này.
- Vũ khí quân dụng liên quan đến dao có tính sát thương cao quy định tại điểm d gồm Súng săn, vũ khí quy định tại điểm a khoản 4, vũ khí quy định tại điểm a khoản 5 và dao có tính sát thương cao quy định tại khoản 6 Điều này sử dụng với mục đích xâm phạm tính mạng, sức khỏe con người trái pháp luật;
Luật quy định có tính dẫn chiếu các quy phạm dẫn đến các cách hiểu khác nhau phụ thuộc vào mục đích sử dụng đối với “dao có tính sát thương cao”. Thứ nhất, “dao có tính sát thương cao” được coi là “vũ khí thô sơ” khi nó được sử dụng với mục đích thực hiện hành vi phạm tội, gây rối, chống đối người thi hành công vụ hoặc xâm phạm tính mạng, sức khỏe người khác trái pháp luật. Thứ hai, “dao có tính sát thương cao” được coi là “vũ khí quân dụng” khi nó được sử dụng với mục đích xâm phạm tính mạng, sức khỏe con người trái pháp luật. Như vậy, mục đích sử dụng đối với “dao có tính sát thương cao” sẽ là yếu tố quyết định đến việc nó là “vũ khí thô sơ” hay “vũ khí quân dụng”.
Khi xét các mục đích như trên, chúng ta có một điểm đáng lưu ý là hành vi “phạm tội”, theo cấu trúc trong điều luật có thể chia ra các vế ngang nhau được ngăn cách bằng dấu phẩy và từ hoặc gồm “phạm tội”, “gây rối”, “chống đối người thi hành công vụ” hoặc “xâm phạm tính mạng, sức khỏe người khác trái pháp luật”. Khái niệm “phạm tội” không được quy định cụ thể theo Bộ luật Hình sự (sau đây viết tắt là BLHS), có thể hiểu “phạm tội” là việc một người hoặc pháp nhân thương mại thực hiện hành vi có dấu hiệu của tội phạm, từ đó có thể thấy việc “phạm tội” đã bao hàm cả các hành vi được liệt kê sau đó. Ví dụ, hành vi của A dùng dao có tính sát thương cao gây thương tích cho B hay như trường hợp nhiều đối tượng gây rối trật tự công cộng, chống người thi hành công vụ mà có sử dụng dao có tính sát thương cao thì đây đều là là hành vi “phạm tội”. Đối chiếu với quy định nêu trên về “vũ khí thô sơ” và “vũ khí quân dụng” dẫn đến có sự chồng lấn và có cách hiểu khác nhau. Việc xác định loại vũ khí ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc xử lý do cấu thành tội phạm và trách nhiệm hình sự quy định tại các điều 304 và 306 BLHS là rất khác biệt.
Như vậy, cần phân biệt hai trường hợp như sau khi đánh giá các vụ việc liên quan: thứ nhất, đối với các loại dao thông dụng như dao yếm, dao làm bếp - vốn là công cụ phục vụ sinh hoạt và sản xuất - về bản chất không phải vũ khí quân dụng; nếu sử dụng để gây thương tích thì chỉ xác định là vũ khí thô sơ. Việc xử lý đối với hành vi này theo quy định tại Điều 306 BLHS. Thứ hai, đối với các trường hợp đối tượng côn đồ, băng nhóm tàng trữ sẵn hung khí là dao có tính sát thương cao với mục đích thực hiện hành vi như đã quy định tại điểm d khoản 2 Điều 2 của Luật cần xem xét tùy trường hợp xác định là vũ khí thô sơ hoặc vũ khí quân dụng. Để chuyển hóa từ “vũ khí thô sơ” thành “vũ khí quân dụng” chỉ cần Luật quy định rõ nếu sử dụng dao có tính sát thương cao nhằm mục đích phạm tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng thì được xem là vũ khí quân dụng, bởi vì ngoài việc có thể sử dụng để xâm phạm tính mạng, sức khỏe của người khác trái pháp luật, còn có thể sử dụng vào mục đích xâm phạm sở hữu như cướp tài sản, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản,.. (có quy định tình tiết định khung là dùng vũ khí tại điểm d khoản 2 Điều 168, điểm c khoản 2 Điều 169 BLHS).
Từ đó, quan điểm của người viết là khi đánh giá hành vi sử dụng dao có tính sát thương cao trong các vụ án cố ý gây thương tích nói riêng và tội phạm nói chung, cần đặt trọng tâm vào mục đích sử dụng của hung khí, phân biệt rõ giữa công cụ sinh hoạt và vũ khí thô sơ, tránh áp dụng pháp luật một cách máy móc. Chỉ khi nhận diện đúng bản chất của từng trường hợp cụ thể, việc xử lý mới bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, thể hiện sự nghiêm minh nhưng vẫn đảm bảo tính nhân văn của pháp luật hình sự. Ngoài ra, thông qua bài viết bản thân kiến nghị cơ quan chức năng sửa đổi đối với quy định tại điểm d khoản 2 Điều 2 về vũ khí quân dụng đối với “dao có tính sát thương cao quy định tại khoản 6 Điều này sử dụng với mục phạm tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng”. Như vậy sẽ đảm bảo xem xét toàn diện nhiều trường hợp khác nhau, không chỉ gói gọn trong việc xâm phạm tính mạng, sức khỏe, tránh tình trạng phát sinh các trường hợp khác mà luật chưa dự liệu được.
Huỳnh Thạnh Hưng
VKSND Khu vực 2
VKSND Khu vực 2
